Tổ chức giáo dục thay đổi để thích ứng
Trong bối cảnh giáo dục Việt Nam đang bước vào giai đoạn đổi mới mạnh mẽ, nhu cầu nâng cao chất lượng đào tạo, quản lý hiệu quả hơn và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người học, phụ huynh, nhà tuyển dụng, các tổ chức kiểm định đang trở nên cấp thiết. Việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế vào quản lý giáo dục, đặc biệt là tiêu chuẩn ISO 21001:2018 được xem là một trong những giải pháp quan trọng.
ISO 21001:2018 là Hệ thống quản lý chất lượng dành riêng cho tổ chức giáo dục, được Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) ban hành, phát triển dựa trên nền tảng của tiêu chuẩn ISO 9001:2015. Tuy nhiên, tiêu chuẩn này được thiết kế với những yêu cầu đặc thù phù hợp với môi trường giáo dục, trong đó người học đóng vai trò trung tâm.
Tiêu chuẩn hướng tới việc nâng cao sự hài lòng của người học và các bên liên quan như phụ huynh, nhà tuyển dụng, cơ quan quản lý nhà nước. Đồng thời, ISO 21001 cung cấp khung tiêu chuẩn giúp tổ chức giáo dục xác định rõ sứ mệnh, tầm nhìn, mục tiêu chất lượng, hệ thống quy trình quản lý, cũng như các công cụ đánh giá, cải tiến.
Theo một số chuyên gia trong lĩnh vực quản lý chất lượng giáo dục, ISO 21001 không chỉ là hệ thống kiểm soát quy trình mà còn là công cụ giúp tổ chức giáo dục nhìn lại toàn bộ hoạt động, phát hiện điểm yếu và cải tiến liên tục để phục vụ người học tốt hơn. Không giống các mô hình quản lý mang tính hành chính truyền thống, ISO 21001 khuyến khích xây dựng mối quan hệ hợp tác, đồng kiến tạo giữa tổ chức giáo dục và người học.
Mô hình này giúp thay đổi cách tiếp cận từ “giáo dục cung cấp” sang “giáo dục phục vụ” và “giáo dục gắn kết”, hướng tới nền giáo dục nhân văn, lấy người học làm trung tâm phát triển.
Đại học Bách khoa Hà Nội và FPT Edu tiên phong triển khai
Tại Việt Nam, Đại học Bách khoa Hà Nội là cơ sở giáo dục đại học đầu tiên triển khai xây dựng và áp dụng ISO 21001:2018, với sự hỗ trợ kỹ thuật từ Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam (Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia). Đây được xem là bước đi chiến lược trong tiến trình hiện đại hóa công tác quản lý, tăng cường tính minh bạch và nâng cao chất lượng phục vụ người học.
ĐH Bách khoa Hà Nội tiên phong trong việc áp dụng ISO 21001.
Theo lãnh đạo nhà trường, việc áp dụng ISO 21001 cho phép Bách khoa Hà Nội rà soát toàn diện quy trình đào tạo, hỗ trợ sinh viên, nghiên cứu khoa học, cũng như công tác quản lý hành chính, tài chính. Từ đó, nhà trường đã tinh gọn được nhiều quy trình, giảm các thủ tục chồng chéo, nâng cao hiệu quả vận hành.
“Trong bối cảnh giáo dục quốc tế phát triển nhanh chóng, nếu không chuẩn hóa hoạt động quản lý, chúng ta sẽ rất khó hội nhập. ISO 21001 giúp nhà trường đánh giá toàn diện và cải tiến một cách hệ thống. Đây là nền tảng xây dựng thương hiệu học thuật và thu hút người học trong nước cũng như quốc tế", đại diện nhà trường nhấn mạnh.
Cùng với Đại học Bách khoa Hà Nội, việc áp dụng ISO 21001:2018 bước đầu giúp FPT Education (FPT Edu) cải tiến chất lượng vận hành trong nhiều hoạt động. Có thể nói, bước đầu triển khai theo bộ quy trình ISO 21001:2018 áp dụng cho khối đại học đã đạt được những thành công nhất định. Văn hóa chất lượng ngày càng được phổ biến sâu rộng đến tất cả các cơ sở, tất cả các đơn vị và cán bộ.
ISO 21001:2018 bước đầu giúp FPT Edu cải tiến chất lượng vận hành trong nhiều hoạt động.
Chất lượng trở thành mục tiêu hướng đến đầu tiên, thường xuyên được nhắc đến, trao đổi tại các cuộc họp giao ban, khi lãnh đạo phê duyệt các kế hoạch, chương trình. Từng đơn vị, bộ phận đã đưa ra được đánh giá rủi ro, bám sát thực tế để hạn chế tối đa tác động không mong muốn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình.
Lợi ích rõ ràng nhưng vẫn còn không ít thách thức
Thực tế triển khai cho thấy, việc áp dụng ISO 21001 mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho tổ chức giáo dục. Trước hết là việc xây dựng hệ thống quản lý bài bản, có quy trình rõ ràng, vai trò trách nhiệm cụ thể, dễ kiểm soát và cải tiến. Điều này giúp nâng cao hiệu quả vận hành, giảm lãng phí nguồn lực, tăng tính minh bạch trong quản lý.
Tiếp theo là nâng cao sự hài lòng và trải nghiệm của người học, yếu tố ngày càng được coi trọng trong môi trường giáo dục cạnh tranh. Với ISO 21001, nhà trường thiết lập được cơ chế tiếp nhận và xử lý phản hồi, khảo sát định kỳ mức độ hài lòng, từ đó có cơ sở điều chỉnh hoạt động đào tạo, tư vấn học tập và các dịch vụ đi kèm. Ngoài ra, ISO 21001 còn là bước đệm quan trọng để các cơ sở giáo dục tiến tới kiểm định chất lượng quốc tế, mở rộng hợp tác đào tạo, trao đổi sinh viên, công nhận tín chỉ… trong bối cảnh hội nhập giáo dục toàn cầu.
Tuy vậy, quá trình áp dụng ISO 21001 cũng không tránh khỏi khó khăn. Một trong những rào cản lớn là nhận thức và thái độ chưa thống nhất trong đội ngũ cán bộ, giảng viên. Nhiều người cho rằng ISO là hoạt động hành chính, nặng hình thức, hoặc chỉ để “đối phó kiểm tra”.
Chuyên gia tư vấn ISO trong lĩnh vực giáo dục, phân tích: “ISO 21001 yêu cầu sự tham gia thực chất của toàn bộ hệ thống. Nếu lãnh đạo không cam kết, giảng viên không hiểu vai trò của mình trong hệ thống, thì ISO chỉ là bộ tài liệu nằm trên giá".
Một trở ngại khác là chi phí và thời gian triển khai. Dù không yêu cầu đầu tư lớn về cơ sở vật chất nhưng việc đào tạo, tư vấn, đánh giá và cải tiến hệ thống đòi hỏi nguồn lực ổn định. Với các trường nhỏ, hoặc đơn vị giáo dục chưa có kinh nghiệm quản lý theo quy trình, đây là thách thức không nhỏ.
Mặc dù còn nhiều thách thức nhưng với lợi ích rõ ràng và tác động tích cực tới chất lượng giáo dục, ISO 21001 đang dần được nhiều cơ sở đào tạo lựa chọn như một giải pháp lâu dài. Để việc triển khai đạt hiệu quả, theo các chuyên gia, điều cốt lõi vẫn là sự cam kết từ lãnh đạo, sự hiểu biết của đội ngũ và tinh thần cải tiến liên tục trong toàn bộ hệ thống. Trong thời gian tới, nếu được triển khai đồng bộ, sâu rộng và đúng bản chất, ISO 21001 sẽ là đòn bẩy quan trọng giúp giáo dục Việt Nam phát triển bền vững, minh bạch và tiệm cận các chuẩn mực quốc tế.
